Friday, October 08, 2021

๐—ž๐—ฎ๐˜„๐—น๐—ฟ๐—ฎ๐—บ ๐—ฐ๐—ฎ๐—ฎ๐—ต ๐—ต๐—ผ๐—ฑ๐—ฎ๐—ต ๐—ฏ๐—ถ๐—ฎ๐—ฝ๐—ถ - ๐—จ๐—ก, ๐—˜๐—จ, ๐—”๐—ฆ๐—˜๐—”๐—ก ๐—น๐—ฒ ๐—ฟ๐—ฎ๐—บ ๐—ฑ๐—ฎ๐—ป๐—ด๐—ฑ๐—ฎ๐—ป๐—ด?


Tuzing cu thawngpang tha ngai pakhat kan hun thei than. Europe ram 27 i fonh in khuakhan lairelnak EU Parliament nih “NUG le CRPH kan dirpi” tiah a fek mi biachahnak an hun tuah.

Hihi Kawl ralkap caah zanmang chia pakhat bantuk a si. Ziah tiahcun, uknak kaa tlaih ve, ram ka uk ve ti tung i, ramleng pawl (international community) nih cohlan lo hi ningzak ngai a si. A zei poi lo bantuk in an i umter len lai nain a chunglei cun an rak celh lomi a si.

๐—˜๐—จ chungtel tampi khi biatak ngai in thazaang a chuahmi an si. Kawlram democracy thlennak caah fimthiamnak le phaisa tampi an thawh. Sipuazi lei phihkharnak (santion) zong February 2021 hnu in voi (3) khengte an tuah cang.

๐—จ๐—ก nih NUG le CRPH kan cohlan, ti a um rih lo nain, U Kyaw Moe Tun tu cu a rian ning tein pehter ding ah a fiang tluk a si cang [Nizan zong ah UNGA 1st Committee meeting ah bia a chim cang kha…]. Kawl ralkap nih hmunhma an lak khawh lo paoh cu kannih caah tei phun khat ah ruat ko usih.

๐—”๐—ฆ๐—˜๐—”๐—ก an lung aa tuaitam. Kawlram ca i ASEAN palai caah rian an khinh thar mi Erywan Yusof cu atu tiang Kawlram tlawnnak nawl an pe rih lo. Aung San Suu Kyi le a dang dodaltu pawl tonnak nawl kan pe lai lo, tiah Kawl ralkap nih an chimcia fawn. Mah hi Kawl ralkap nih “kan cohlan ko”, an timi ASEAN Five-Point Consensus kha a buar bantuk a si.

Cucaah, Kawl ralkap hi ASEAN hruaitu pawl meeting ah kaiter lo a fawite tiah Malaysia Foreign Minister nih a ti. Cu lawng si lo, ‘nan i duada tuk ahcun NUG he kan i pehtlai lai’ tiah a thihphaih hna. ASEAN hruaitu community chung hrimhrim zong ah mah bantuk ceihphainak a um len cang.

EU khi Kawlram he dengteo in pehtlaihnak an ngei lo nain dantatnak an tuahmi le NUG lei tu an cohlan mi nih Kawl ralkap cung ah hnahnawhnak tampi a pek khawh lai. UN ah hmunhma an ngei ti lo. Mah lio i, ASEAN nih a hun suaophau lo chap ahcun Kawl ralkap caah a fak ngaimi a si.

International community le ramdang nih hnon (isolate) tuah timi hi thil dintuai te a si lo. Khuate pakhat i, khua nawl buar ruang ah chiat-ni that-ni i zohkhenh lo ding ah hlawt mi chungkhar phun khi an dirhmun a si lai.

๐—จ๐—ž, ๐—™๐—ฟ๐—ฎ๐—ป๐—ฐ๐—ฒ, ๐—”๐˜‚๐˜€๐˜๐—ฟ๐—ฎ๐—น๐—ถ๐—ฎ, ๐—–๐˜‡๐—ฒ๐—ฐ๐—ต ๐—น๐—ฒ ๐—ฆ๐—ผ๐˜‚๐˜๐—ต ๐—ž๐—ผ๐—ฟ๐—ฒ๐—ฎ nih NUG palai zung hunnak nawl an pek hna. Ram le ram i pehtlaih (cozah le cozah siloin) a si caah diplomacy ning in Kawl ralkap control mi Embassy an pehtlaih rihmi tu khi cu a phung a si ko. NUG caah innka an hun piak mi hna tu cu Kawl ralkap zuamcawhtu thil pipa ngai a si lai.

๐—จ๐—ฆ dirhmun hi cu tampi chim chap a hau lo – hmaisuang bik a si zungzal. ๐—๐—ฎ๐—ฝ๐—ฎ๐—ป cozah le Parliament nih dengteo in Kawl ralkap an mawhchiat. Kawlram mizapi lei ah an tang peng rih. ๐—ก๐—ฒ๐˜„ ๐—ญ๐—ฒ๐—ฎ๐—น๐—ฎ๐—ป๐—ฑ nih khin “Kawl ralkap hruaitu he pehtlaihnak kan chah” tiah February 2021 lio te khan an Prime Minister Jacinda nih a rak thanh cang. ๐—™๐—ฟ๐—ฎ๐—ป๐—ฐ๐—ฒ khi EU parliament ah an i tel lawng si loin anmah France Senate hrim ah NUG cohlannak bia an chah ve cang. 

๐—ž๐—ต๐—ฎ๐˜ ๐—น๐—ฒ๐—ถ ๐—ถ๐—ป, cu hlan ah Kawl ralkap a rak dirkamh peng tawntu ram cheukhat zong lung-awtawm in an hun um cuahmah. Hi hna pawl ko hi atu lio ahcun a biapimi an si. Ziah tiahcun, Kawl ralkap mithmai chia le pressure a pe kho biktu cu anmah hi an si. 

Cu lak ah China hi khuaruahhar in nai hrawng a lung aa thleng. Kawl ralkap cung i, an lungdongh ngai ruang ah NLD le NUG leikap i mer phun in an hun um [NLD nih kum 5 uknak an rak tlaih chung ah khan pehtlaihnak zeimawzat an rak ser khawh ruang ah a si pah]. U Kyaw Moe Tun kong ah US he hnatlaknak an ser khawh mi zong kan hnu ah ka tial cang. Cucu NUG nih caantha ah a hun i lak i, biatak tein China he pehtlaihnak tha ser aa zuam cuahmah.

๐—œ๐—ป๐—ฑ๐—ถ๐—ฎ khi atu lio ah pa zuangzam “rang pahnih cit” phun in Kawlram cung i foreign policy an i ngeih lio a si. China he regional politics ah zuamcawhnak sang tuk an ngeih ruang ah a si bik. Kawl ralkap he thuk tuk in an i pehtlai sual lai maw tiah an rak phan ngai mi a si. 

Nain atu tiang ahcun thuk tuk in an kal hraw rih lo. Khat lei in, China hmanh a lung a hun i thlen lio ah Democracy ram ngan bik aa timi India pi nih Kawl ralkap thuk tuk in a kom ngam theng lai lo, tiah ruah a si.

๐—ฅ๐˜‚๐˜€๐˜€๐—ถ๐—ฎ khi atu lio ahcun a dirhmun fiang lo bik ah ruah a si. Kawl ralkap lei ah a tang ngai rua kan ti lio ah ruah ning tluk in a rak tang lo. Min Aung Hlaing nih Russia ka tlawng ve, a ti i Putin nih a rak tong lo. Protocol sang bik i a ruah ahcun a ton awk te a si – an pom ngam taktak rih lo ti a lang. Nain, Russia nih hin NUG le mizapi lei kong cu zeihmanh aa theihter ve hlei rih lo. 

๐—ง๐—ต๐—ฎ๐—ถ๐—น๐—ฎ๐—ป๐—ฑ khi a hramthawk ahcun Kawl ralkap lei tang dedeng phun in an rak um. An cozah lutlai pawl nih “anmah [Kawlram] ramchung buainak a si” tiah oltazak ngai in an rak chim. Nain, Kawl ralkap tuahsernak an hun hmuh taktak i an ruah ning a rak si lo. “I sum deuh uh” tiah Prime Minister Prayut nih a hun ti phah hna - Dictator ciocio hmanh ah Kawl ralkap sual ning hi cu an rak zoh sawh kho rua lo.

Kawlram buainak nih an [Thailand] chawhlehnak zeimawzat a hun hnursuan, ralzaam a tomtom nih an ramri an hun lonh, armed le drugs smuggle a hun karh, cu lio ah international pressure a hun i chap. Tikah, Thailand zong hi an ruah ning a si ti lo. Cucaah langhngan tuk in Kawl ralkap an dirkamh ngam ti lo.

๐—•๐—ถ๐—ฎ๐—ฑ๐—ผ๐—ป๐—ด๐—ต๐—ป๐—ฎ๐—ธ

Cu hlan i Kawlram democracy thlennak ca i, a rak kan dirkamh peng tawntu ram pawl nih pehzulh i an kan dirkamh rihmi khi hmuai ngei tukmi a si. Anmah national interest cu a hrampi a va si ko lai. Nain, ramchung lei thil sining (ground situation) kha an lung fiang lak in a chim phuangtu le forhfialnak a rak tuah kho tu ramkip ah kan rak ummi zong khi hmual a rak ngei tuk. An hmuh ning le an policy tiang impact a rak tuah khawh. 

Cu lak ah Chin chung in “pumpak le phu” (individuals and organizations) kan rak i tel khawh peng mi zong khi hmai a hngal ngai. Kawlram thlennak ca i thazaang a chuah ngaimi ram pawl khi kutdong khiah in nan von rel ahcun an ramchung ah Kawlram mi tampi kan umnak a si kha, nan hmuh lai. Cu lak ah Chin mi tampi kan umnak ram khi an si deuh fawn lai.

Kawl ralkap a rak dirkamh tawntu ram pawl sin ah fak deuh in bia hun chim le pressure hun pek belte a biapi rih. ASEAN, Tuluk, Russia, Thailand tbk nih khin EU te, US te, Australia te bantuk in kanmah lei ah hun tang hna selaw hmuai a ngei bik hnga – saduhthah. 

Nain, international politics ahcun national interest aa dan cio caah cu bantuk taktak cu a har lai. Mizapi lei an dir duh lo hmanh ah Kawl ralkap he thuk tuk in pehtlaihnak an tuah lo ding belte cu a lam kip in pressure pek khawh a si ve hnga.